W momencie powstania szkody w środowisku odpowiedzialność za usunięcie jej skutków spada na sprawcę. Szczególnie narażeni są na to producenci z takich branż, jak przemysł ciężki, chemiczny, petrochemiczny, spożywczy, dostawcy energii i gazu, a także sektor budowlany i transportowy. Wszędzie tam mamy do czynienia z produkcją, przetwarzaniem i transportem potencjalnie niebezpiecznych substancji.
Przykładowo, w jednym z przedsiębiorstw wykryto wyciek oleju opałowego z nieszczelnego rurociągu, który, co gorsza, wystąpił w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Po zbadaniu źródła i zakresu awarii okazało się, że substancje ropopochodne zanieczyściły należące do firmy grunty; wykryto je także w wodach gruntowych i kanalizacji deszczowej. Zakład został zobowiązany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska do wykonania łapacza oleju oraz kompleksowej oceny stanu środowiska.
Inna firma produkcyjna z branży chemicznej w trakcie prac budowlanych związanych z rozbudową zakładu borykała się ze skutkami przemieszczenia się mas ziemi z pola odkładu, które zlokalizowane było w pobliżu rzeki. Wywołało to uszkodzenie wału zabezpieczającego pole, co w konsekwencji doprowadziło do wlania się do rzeki odłożonych mas ziemi oraz jej zamulenie. W ramach działań podjętych na rzecz usunięcia szkody przedsiębiorstwo przeprowadziło pomiary gleby i wody pod kątem zanieczyszczenia (skażenia) i zbadało poziom substancji szkodliwych. Wykonało też prace związane z udrożnieniem rzeki i odmuleniem.
Niepożądane i potencjalnie groźne dla środowiska zdarzenia to także wypadki i katastrofy w ruchu drogowym. Na przykład w wyniku kolizji z udziałem cysterny przewożącej śmietanę ze zbiornika wyciekło 24 tys. litrów płynów. Strażacy, w ramach akcji zabezpieczenia terenu na miejscu wypadku, ustawili specjalną zaporę mającą zapobiec rozprzestrzenianiu się wycieku, niestety spełniła ona swą funkcję tylko częściowo. Zebrała pływający na powierzchni wody tłuszcz, ale reszta substancji, zawierająca m.in. białko, wymieszała się z wodą. Jej rozkład spowodował pobór tlenu, co stanowi zagrożenie dla chronionych gatunków zwierząt, w tym ryb i płazów. Firma transportowa, do której należała cysterna, poniosła koszty działań zapobiegawczych i naprawczych.
Ostatni przykład, tym razem z branży budowlanej. W jednej z firm usługowych pojawiły się problemy w czasie prac budowalnych – w wyniku robót konstrukcyjnych doszło do obniżenia poziomu wód w pobliskim zbiorniku wodnym. W efekcie pogorszył się stan środowiska – zagrożona była populacja gniazdujących tam ptaków. Zdarzenie niosło też z sobą ryzyko zmniejszenia obszaru roślin chronionych. Firma, po zbadaniu źródła i zakresu naruszenia, podjęła decyzję o podjęciu działań naprawczych.
Ubezpieczenia pomagają walczyć ze szkodą
W przypadku wszystkich opisanych wyżej zdarzeń firmy odpowiedzialne za ich wystąpienie wzięły na siebie ciężar usunięcia skutków. I to właśnie z myślą o takich przedsiębiorstwach PZU opracowało jeden ze swoich najnowszych produktów ubezpieczeniowych, czyli dobrowolne ubezpieczenie odpowiedzialności za szkody w środowisku. Ubezpieczeniem objęte są: odpowiedzialność cywilna ubezpieczonego za szkody osobowe, szkody rzeczowe lub czyste straty finansowe powstałe w wyniku emisji, za szkody wyrządzone osobie trzeciej, odpowiedzialność administracyjna ubezpieczonego z tytułu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub powstania szkody w środowisku, w tym koszty działań zapobiegawczych lub naprawczych oraz koszty obrony.
Ważnym elementem jest również odpowiedzialność w przypadku regresu. Co to oznacza? Jeżeli inny podmiot, np. straż pożarna, naprawi szkodę, która jest spowodowana przez ubezpieczonego i zwróci się o zwrot poniesionych kosztów, to również za te koszty działań zapobiegawczych czy naprawczych będzie odpowiadać PZU.
Dodatkową formą zabezpieczenia działalności gospodarczej i zmniejszenia ryzyka związanego z potencjalnym zanieczyszczeniem środowiska jest oferowana przez PZU gwarancja środowiskowa. Ma ona bardzo szerokie zastosowanie. Jest zabezpieczeniem, z którego może skorzystać wiele firm czy zakładów produkcyjnych, np. podmioty wykorzystujące zasoby środowiska do celów produkcyjnych lub poprodukcyjnych (choćby elektrownie), których działalność objęta jest ustawą Prawo ochrony środowiska.
Takie zakłady zobowiązane są do uzyskiwania pozwoleń na działalność od organu ochrony środowiska (np. marszałka województwa, starosty, czy regionalnego dyrektora ochrony środowiska). Posiadanie zabezpieczenia w postaci gwarancji umożliwia uzyskanie wymaganych pozwoleń.
Jak to działa w praktyce? Jeżeli z elektrowni przedostaną się do środowiska (do wody lub gruntu) substancje niebezpieczne, organ wydający zezwolenie na prowadzenie działalności przez taką elektrownię może zgłosić się do gwaranta – w tym przypadku PZU – z roszczeniem dotyczącym usuwania negatywnych skutków skażenia. W gwarancji środowiskowej PZU zobowiązuje się zatem do zapłaty na rzecz organu wydającego pozwolenie kwoty wynikającej z jego roszczeń, związanych z kosztami usuwania ewentualnych negatywnych skutków w środowisku.
Z gwarancji środowiskowej mogą również skorzystać firmy, które zbierają lub wytwarzają odpady. Dotyczy to w szczególności firm zajmujących się sortowaniem śmieci, a także zakładów lakierniczych, firm recyklingowych przetwarzających opakowania, warsztatów samochodowych. Wskazane firmy do prowadzenia działalności również potrzebują odpowiedniego zezwolenia. Żeby je uzyskać, firma musi złożyć zabezpieczenie. Jednym z nich może być wspomniana już wcześniej gwarancja. Organ wydający może skorzystać z gwarancji, jeśli firma np. przechowuje odpady w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania, a ich nieprawidłowe przechowywanie powoduje negatywne skutki w środowisku.
Wyrządzenie szkody w środowisku to jedno z największych współczesnych ryzyk dla biznesu. PZU oferuje nie tylko produkty ubezpieczeniowe. Dzięki doświadczonym specjalistom może doradzić klientom korporacyjnym w zakresie stworzenia odpowiedniego systemu zabezpieczeń i monitoringu, by ryzyko takich szkód zminimalizować.
Natomiast jeśli już do szkody dojdzie, ubezpieczenia i gwarancje środowiskowe pomagają klientom szybciej i skuteczniej usunąć skutki zdarzenia i przywrócić stan właściwy. Jest to nie tylko jest korzystne dla środowiska i lokalnej społeczności, ale też ogranicza rozmiar kryzysu reputacyjnego dla firmy, który czasem może mieć dla niej dużo większe długofalowe finansowe skutki niż sam koszt naprawienia szkody.