Minęło już ponad dziesięć lat od odkrycia pierwszych tajemniczych otworów w wiecznej zmarzlinie Syberii. Od tego czasu naukowcy prześcigają się w hipotezach – od wybuchów gazów, po uderzenia kosmicznych skał.
Pierwszy z kraterów znaleziono w 2014 roku na Półwyspie Jamalskim. Gigantyczna wyrwa miała około 30 metrów średnicy i ponad 50 metrów głębokości. Wokół niej rozrzucone były masy wyrzuconego materiału, co wskazywało na eksplozję, ale ściany krateru były tak pionowe i regularne, że mogły sprawiać wrażenie, iż powstały przy wykorzystaniu maszyn.
Jak powstają kratery? Nowa teoria naukowców z Oslo
Kierowany przez profesora Helge Hellevanga zespół geologów z Uniwersytetu w Oslo opracował nowy model powstawania kraterów. Badacze zgadzają się, że główną siłą napędową tych zjawisk jest sprężony metan, jednak obalają wcześniejsze teorie, które tłumaczyły wszystko jedynie procesami w obrębie wiecznej zmarzliny.
„Gdyby za erupcje odpowiadały procesy wewnętrzne wiecznej zmarzliny, wywołane zmianami klimatu, można by oczekiwać, że wulkany GEC powstaną również w innych miejscach wiecznej zmarzliny, w których znajdują się hydraty gazowe, lód gruntowy lub kriopegi. Tak się jednak nie dzieje” – zauważają naukowcy cytowani przez portal sciencealert.pl.
Badacze podkreślają, że „objętość wypełnionych gazem pustych przestrzeni niezbędna do wyjaśnienia powstawania i wyrzutu GEC najprawdopodobniej nie powstała wyłącznie w wyniku wewnętrznych procesów zachodzących w wiecznej zmarzlinie”.
Metan z głębin i rola klimatu
Według Hellevanga i jego zespołu decydującym czynnikiem jest metan i ciepło wydobywające się z głębszych warstw Ziemi – szczególnie z systemów uskoków skalnych pod Półwyspem Jamalskim i Gydan. To właśnie tam znajdują się jedne z największych na świecie złóż gazu ziemnego, które mogą generować siłę wystarczającą do podziemnych eksplozji.
Zmiany klimatyczne wciąż jednak odgrywają ważną rolę. Mogą sprawiać, że kratery stają się widoczne, a powiększające się jeziora osłabiają strukturę wiecznej zmarzliny, tworząc coraz cieńszą warstwę ochronną, przez którą gaz łatwiej się wydostaje.
Czytaj też:
Otwiera się „brama piekieł” na Syberii. Skrywa sekrety ZiemiCzytaj też:
Naukowcy biją na alarm. Z tego powodu zginęły miliardy krabów