Raport WMO: Coraz gorętsza Europa to coraz dotkliwsze konsekwencje zmian klimatu

Od lat 80. XX w. kontynent europejski ociepla się dwa razy bardziej, niż wynosi średnia światowa. Ma to daleko idący wpływ zarówno na społeczeństwa, jak i gospodarki oraz ekosystemy kontynentu – to jedna z konkluzji raportu o stanie klimatu w Europie 2022, opracowanego wspólnie przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) i unijną służbę ds. zmian klimatu Copernicus.

Wysokie temperatury, niskie opady

W ubiegłym roku temperatura w Europie była o około 2,3°C wyższa od średniej z okresu przedindustrialnego (1850-1900), która stanowi punkt odniesienia dla Porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu (Porozumienie paryskie, podpisane przez 194 kraje i Unię Europejską, ma na celu ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do znacznie poniżej 2°C i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia go do 1,5°C).

Lato 2022 było najcieplejszym w historii kontynentu. Z kolei część europejskich krajów – m.in. Francja, Niemcy, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Portugalia, Hiszpania, Szwajcaria i Wielka Brytania – odnotowała najcieplejszy rok w historii. Ekstremalnym temperaturom towarzyszyły susze – w 2022 r. opady były poniżej średniej na większości kontynentu. Ubiegły rok był czwartym z rzędu suchym rokiem na Półwyspie Iberyjskim i trzecim z rzędu w górskich regionach Alp i Pirenejów.

Topnienie lodowców

Wzrost temperatur w połączeniu z niskimi opadami spowodował topnienie lodowców. W latach 1997-2022 lodowce w Europie straciły około 880 km sześc. lodu. Najbardziej stopniały lodowce alpejskie, których średnia grubość lodu zmniejszyła się o 34 m. W 2022 r. padł nowy roczny rekord straty masy lodowców w Alpach. Przyczyną tak szybkiego topnienia były: bardzo niskie opady śniegu zimą, bardzo ciepłe lato i opady pyłu saharyjskiego.

Nie lepiej było na Grenlandii, której pokrywa lodowa straciła w latach 1972-2021 aż 5362 ± 527 Gt lodu. Przyczyniło się to do podwyższenia średniego globalnego poziomu mórz o około 14,9 mm.Naukowcy oceniają, żew 2022 r. pokrywa lodowa Grenlandii nadal się zmniejszała.

Ocieplanie się mórz

Morza okalające Europę stają się coraz cieplejsze.Średnie temperatury powierzchni mórz w rejonie północnego Atlantyku były najcieplejsze w historii, a na dużych obszarach mórz tego regionu wystąpiły silne, a nawet ciężkie i ekstremalne morskie fale upałów.

Tempo ocieplenia powierzchni oceanów, szczególnie we wschodniej części Morza Śródziemnego, Bałtyckiego i Czarnego oraz południowej Arktyki, było ponadtrzykrotnie wyższe, niż wynosi średnia światowa.

Morskie fale upałów mają negatywny wpływ na ekosystem: przyczyniają się do migracji gatunków i ich masowego wymierania, pojawiania się gatunków inwazyjnych oraz zakłócania różnorodności biologicznej.

Ekstremalne zdarzenia pogodowe

Rok 2022 upłynął pod znakiem ekstremalnych upałów, susz i pożarów – piszą autorzy raportu. Takie ekstremalne zdarzenia pogodowe dotknęły bezpośrednio 156 tys. Europejczyków. Zagrożenia meteorologiczne, hydrologiczne i związane z klimatem w Europie w 2022 r. spowodowały 16,4 tys. ofiar śmiertelnych. Szacuje się, że w tej liczbie przyczyną ponad 16 tys. nadmiarowych zgonów stały się fale upałów.

Jak powiedział dr Carl Buontempo, dyrektor w Copernicus Climate Change Service, rekordowy stres cieplny, jakiego doświadczyli Europejczycy w 2022 r., był jednym z głównych powodów nadmiernej liczby zgonów związanych z pogodą w Europie. „Niestety, nie można tego uznać za przypadek jednorazowy czy osobliwość klimatu. (…) Tego rodzaju zdarzenia wpisują się w schemat, który powoduje, że ekstremalne stresy cieplne będą częstsze i bardziej intensywne w całym regionie” – podkreślił dr Carlo Buontempo.

Z kolei powodzie i burze przyczyniły się do znacznej części spowodowanych zmianami klimatycznymi strat gospodarczych, szacowanych na mniej więcej 2 mld dolarów.

OZE a klimat

W tej beczce dziegciu jest jednak łyżka miodu. W ubiegłym roku po raz pierwszy w UE energetyka wiatrowa i słoneczna wytworzyła więcej energii elektrycznej (22,3 proc.) niż wyprodukowano jej z gazu kopalnego (20 proc.) lub z węgla (16 proc.).

Stało się tak częściowo dzięki dużemu wzrostowi mocy fotowoltaicznej. Sprzyjał temu fakt, że roczne powierzchniowe promieniowanie słoneczne w 2022 roku było najwyższe od rozpoczęcia pomiarów w 1983 roku, o 4,9 proc. powyżej średniej z lat 1991-2020.

Autorzy raportu podkreślają, że zmienność klimatu i długoterminowe zmiany klimatu wpływają na każdy aspekt sektora energetycznego: popyt, podaż oraz infrastrukturę zapewniającą bezpieczną i niezawodną pracę (sieć).