Raport: Światowa rola lądowej energetyki wiatrowej

Tak rzeczywiście jest: lądowa energetyka lądowa jest jednym z najbardziej dostępnych, tanich i ekologicznych źródeł energii. To energia zrównoważona, opłacalna dla konsumentów i inwestorów. Wiatraki nie emitują żadnych gazów cieplarnianych, ale troska o ekologię przejawia się również w tym, że inżynierom udało się opracować technologie umożliwiające przetworzenie wszystkich elementów składających się na turbinę. Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, że branża ta jest w 100 proc. odnawialna.

Obecny stan i wartość sektora na świecie

Wydarzenia będące konsekwencją wybuchu wojny w Ukrainie dowiodły, jak bardzo potrzebujemy alternatywnych źródeł energii. Brak dostaw z Rosji, wysokie ceny węgla krajowego i złej jakości węgiel sprowadzany z zagranicy unaoczniły potrzebę posiadania bezpiecznych źródeł zielonej energii, której dostępność nie jest powiązana z importem z któregokolwiek kierunku.

Unia Europejska jest zobowiązana do osiągnięcia celu redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r. w stosunku do stanu z 1990 r. Ponadto Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski oraz Komisja Europejska ustaliły, że do końca dekady udział energii odnawianej w unijnym miksie energetycznym wyniesie 42,5 proc. Aby osiągnąć ten cel, do 2030 r. Unia Europejska musi mieć 453 GW mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej (374 GW na lądzie i 79 GW na morzu).

Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, organizacja, która wspiera rozwój lądowej energetyki wiatrowej, przekonuje, że lądowa energetyka wiatrowa jest najtańszym źródłem energii. „Każdy dodatkowy gigawat mocy zainstalowanej w farmach wiatrowych oznacza rzeczywiste oszczędności rzędu 30 zł w odniesieniu do średniego kosztu wytworzenia 1 MWh w kraju. Według danych Agencji Rynku Energii moc zainstalowana farm wiatrowych wyniosła w ubiegłym roku blisko 8,3 GW. Ponad 21 proc. całkowitej produkcji energii elektrycznej w roku 2022 zapewniły odnawialne źródła energii. Najlepszy wynik uzyskała energetyka wiatrowa z udziałem 10,8 proc. w miksie energetycznym. Zgodnie z danymi Polskich Sieci Elektroenergetycznych za 2022 r. produkcja energii elektrycznej z samej energetyki wiatrowej wyniosła niemal 19 TWh, co oznacza 15 proc. wzrostu generacji w stosunku do 2021 r”. – czytamy w najnowszej edycji raportu „Energetyka wiatrowa w Polsce 2023”.

Trendy rozwoju lądowych farm wiatrowych

Pierwsze wiatraki zaczęły poruszać się nad Polską w 2001 roku, ale początki były bardzo niemrawe – jak gdyby wszyscy zaangażowani w tę branżę potrzebowali czasu, by przyzwyczaić się do nowej technologii.

Lata 2008–2016 przyniosły intensywny rozwój branży. Został on zahamowany wejściem w życie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (tzw. ustawy odległościowej), w myśl której nie można lokować elektrowni wiatrowych w mniejszej odległości od budynku mieszkalnego (lub budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa) niż 10-krotna całkowita wysokość turbiny. Ponadto wymaga ona lokalizacji elektrowni wiatrowych o mocy większej niż moc mikroinstalacji w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP).

Przeciwko ustawie protestowali ekolodzy, którzy podejrzewali, że bardzo utrudni ona rozwój inwestycji wiatrowych, a także branża, gdyż było oczywiste, jak bardzo trudno będzie teraz znaleźć miejsce odpowiednie do posadowienia wiatraków. Ustawodawca przekonywał, że podobne rozwiązania sprawdziły się za granicą i jako przykład podał doskonale rozwiniętą gospodarczo Bawarię, ale pominął przy tym, że w Niemczech dominuje zabudowa zwarta, a w Polsce rozproszona, więc warunki wyjściowe są zupełnie inne.

Dopiero 2023 r. przyniósł lekkie złagodzenie tych obostrzeń. Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw utrzymuje wprawdzie co do zasady tzw. regułę 10H przy wyznaczaniu minimalnej odległości turbin wiatrowych od zabudowań, ale dopuszczają jej zmniejszenie do 700 m pod pewnymi warunkami.

Think-tank Ember przewiduje[1], że usunięcie ograniczeń politycznych mogłoby otworzyć potencjał 15-18 GW w 2030 r. i ponad 30 GW mocy w lądowej w energetyce wiatrowej do 2040 r. Wiele zależy od rozwiązań prawnych, które będą temu towarzyszyły

– Jeśli nie będzie ułatwień inwestycyjnych, to procesy będą długotrwałe i do 2030 r. nie uda się zrealizować więcej niż 14 GW. Konieczność ułatwienia procesów inwestycyjnych jest wpisana wprost w dokumentach unijnych: maksymalny czas pozwoleń dla wybranych obszarów, tzw. go-to-areas, nie będzie mógł przekroczyć 12 miesięcy. U nas to abstrakcja, ale mamy nadzieję, że te procesy zostaną skrócone. Zmiana ustawy odległościowej jest jasną deklaracją: „chcemy więcej wiatru”, czas na wprowadzenie usprawnień w permittingu – powiedział Piotr Czopek, dyrektor w Polskim Stowarzyszeniu Energetyki Wiatrowej.

Poluzowanie obostrzeń ułatwia pozyskiwanie terenów pod inwestycje, ale branża do samego końca miała nadzieję, że posłowie przyjmą projekt w pierwotnym brzmieniu. Zakładał on możliwość stawiania wiatraków w odległości 500 m od zabudowań. W związku ze sprzeciwem części parlamentarzystów zwyciężył wariant oddalający wiatraki o kolejne 200 m. W sytuacji wspomnianego już rozproszenia zabudowy w Polsce wyklucza to część lokalizacji, które spełniłyby warunki przy założeniu 500 m. W efekcie można mówić o zmniejszeniu konkurencyjności naszej energetyki wiatrowej wobec krajów, które nie stosują podobnych restrykcji.

W roku 2023 energetyka wiatrowa stała się areną innowacyjnych projektów oraz ważnych decyzji, także politycznych. Wśród najważniejszych aktów prawnych, które mają wpływ na energetykę w Unii Europejskiej, należy wskazać na Europejską Kartę Energetyki Wiatrowej, która podpisana została 19 grudnia 2023 r. Stanowi ona zobowiązanie 26 państw UE oraz 300 firm do realizacji działań obejmujących pilne wdrożenie zmian w projektowaniu aukcji dla energii wiatrowej i wydawaniu pozwoleń, inwestowanie w łańcuch dostaw energetyki wiatrowej oraz wspieranie infrastruktury potrzebnej do rozwoju tego sektora.

Wcześniej, w październiku, Komisja Europejska ogłosiła Wind Power Action Plan – plan działań mający na celu przyspieszenie rozwoju energetyki wiatrowej w Europie i utrzymanie unijnego przemysłu wiatrowego jako światowego lidera. W jego ramach Komisja zaproponowała 15 działań mających wzmocnić europejski przemysł wiatrowy.

Wśród kwestii technologicznych, które były kamieniami milowymi dla branży w zeszłym roku, wskażemy na zakończenie budowy Hornsea Two, największej na świecie farmy wiatrowej na Morzu Północnym. W zeszłym roku Equinor i BP podpisały umowę dotyczącą dostawy energii elektrycznej z dwóch farm wiatrowych na morzu – Empire Wind i Beacon Wind – i chcą dostarczać energię do Nowego Jorku.

W Polsce padł rekord produkcji energii z wiatru. 25 grudnia 2023 r. turbiny wiatrowe wygenerowały imponującą ilość 184,4 GWh energii elektrycznej. Poprzedni rekord został pobity w listopadzie i wyniósł 183,2 GWh. „Ten nowy rekord w produkcji energii wiatrowej jest kolejnym dowodem na to, że sektor wiatrowy w Polsce rozwija się dynamicznie, osiągając coraz wyższe poziomy efektywności i produkcji energii odnawialnej” – skomentował Janusz Gajowiecki, prezes PSEW dot. energetyki wiatrowej.

Polityczne i prawne ramy wspierające rozwój lądowej energetyki wiatrowej

Najważniejszym aktem regulującym funkcjonowanie energetyki wiatrowej w Polsce jest ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Wprowadza ona do polskiego porządku prawnego Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

Ustawa o OZE reguluje m.in.: zasady i warunki wykonywania działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z OZE, w tym energii z wiatru; mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach OZE, w tym aukcyjny system wsparcia oraz system wsparcia w postaci świadectw pochodzenia oraz zasady wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w instalacjach OZE.

Uzupełnieniem ustawy o OZE jest ustawa z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Reguluje ona m.in. kwestie przyłączenia instalacji OZE do sieci energetycznej.

Zaangażowanie ORLENU

ORLEN od lat rozwija energetykę wiatrową na morzu (offshore) raz na lądzie (onshore). Na koniec 2023 r. Grupa ORLEN dysponowała blisko 500 MW mocy zainstalowanych w lądowych farmach wiatrowych i jest w tym obszarze w ścisłej krajowej czołówce. Wynik ten uwzględnia sfinalizowaną w październiku zeszłego roku transakcję z EDP Renewables, która objęła zakup trzech farm wiatrowych położonych w Wielkopolsce, w pobliżu miejscowości Dobrzyca (49,9 MW), Ujazd (30 MW) oraz Dominowo (62,4 MW). Ostatnia z nich wykorzystuje m.in. turbiny Vestas V136 o wysokości maksymalnej 166 m i łopatach długości 76,2 m. To jedne z największych turbin onshore w kraju. Jednostki o łącznej mocy 142 MW będą produkować energię, która może zasilić ok. 240 tys. gospodarstw domowych. Farmy te mogą zostać rozbudowane o instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy do ok. 160 MW, wykorzystując do tego już istniejące przyłącze sieciowe (tzw. cable pooling). Podnosi to atrakcyjność przejętych aktywów. Ich bezpośrednim właścicielem jest spółka ORLEN Wind 3.

W lipcu zeszłego roku Energa Wytwarzanie podpisała z firmą Greenvolt umowę przedwstępną na zakup farmy wiatrowej Sompolno o mocy 26 MW, zlokalizowanej także w Wielkopolsce. Farma osiągnie gotowość operacyjną w połowie 2024 r.

Do końca dekady ORLEN chce osiągnąć poziom 9 GW mocy zainstalowanej w odnawialnych źródłach energii. Oprócz lądowych farm wiatrowych i fotowoltaicznych, koncern aktywnie rozwija obszar morskiej energetyki wiatrowej.

[1] https://www.teraz-srodowisko.pl/publikacje/energetyka-wiatrowa-w-polsce-2023/teraz-srodowisko-publikacja-energetyka-wiatrowa-w-polsce-2023.pdf