Ekologia, obok dostępności dla podróżnych o ograniczonej sprawności ruchowej, nowoczesności oraz poprawy komfortu i bezpieczeństwa, to jedno z głównych założeń największego w historii Polskich Kolei Państwowych S.A. programu odmieniającego oblicze polskich dworców. Faktem jest, że rozwiązania proekologiczne wdrażano już w inwestycjach dworcowych prowadzonych przed 2016 rokiem, ale dopiero teraz ma to miejsce na tak szeroką skalę i przy użyciu tak różnych sposobów. Ekologiczne mają być jednak nie tylko dworce, ale również to, w jaki sposób dostajemy się na nie. Stąd PKP S.A. uruchomiły pod marką PKP Mobility kilka usług. Wszystko to ma sprawić, że kolej, będąca już dziś najbardziej ekologicznym środkiem transportu publicznego, stanie się jeszcze bardziej zielona!
40 superekologicznych
O tym, jak istotna jest ekologia w Programie Inwestycji Dworcowych, świadczy to, że w prawie 40 lokalizacjach w całej Polsce staną całkowicie nowe Innowacyjne Dworce Systemowe. Są to obiekty, które zaprojektowano z myślą o oszczędności i optymalizacji zużycia wody, energii elektrycznej i cieplnej, ale również wykorzystujące odnawialne źródła energii. Cechuje je zatem zapewnienie szeroko rozumianego komfortu dla podróżnych przy jednoczesnym doborze rozwiązań technicznych przyjaznych środowisku. Do utrzymania komfortu cieplnego w budynku używane są zwykle pompy ciepła, a oświetlenie zapewniają energooszczędne źródła światła. Są one zasilane z sieci oraz z paneli fotowoltaicznych zlokalizowanych na dachach budynku. Co ciekawe, wytworzona „zielona energia” nie jest sprzedawana, a akumulowana i użytkowana wyłącznie na potrzeby dworców. W niektórych projektach wykorzystywana jest również woda deszczowa, gromadzona w specjalnych podziemnych zbiornikach. Mają one nie tylko funkcję retencyjną, ale pozyskiwana w ten sposób deszczówka jest wykorzystywana także do podlewania zieleni, a niekiedy, po filtracji, do spłukiwania dworcowych toalet. Tego rodzaju rozwiązanie zostanie zastosowane na przykład na dworcu Łaskarzew Przystanek, którego budowa ruszyła latem tego roku. Można powiedzieć, że IDS-y są awangardą rozwiązań proekologicznych wśród nieruchomości zarządzanych przez PKP S.A., aczkolwiek zabytkowe i pozostałe obiekty, przebudowywane w ramach Programu Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023 w cale nie pozostają za nimi w tyle.
Stare, ale… z zieloną duszą
Dworce objęte różną formą ochrony konserwatorskiej to przeszło 50 proc. wszystkich ujętych w nim budynków. Tu ekologia również ma niemałe znaczenie. Podobnie jak w IDS-ach montowane są na nich systemy odpowiedzialne za optymalizację zużycia wody, energii elektrycznej czy cieplnej, sterujące pracą instalacji i urządzeń, czyli tzw. BMS (Building Management System). Ponadto przy modernizacji historycznych obiektach bardzo istotna jest redukcja strat ciepła. Odbywa się ona poprzez ich docieplenie od wewnątrz, a także wymianę stolarki okiennej i drzwiowej na taką o niskim stopniu przenikalności cieplnej. Nie bez znaczenia są montowane w tego rodzaju budynkach automatyka drzwiowa i kurtyny powietrzne nad wejściami. Co niezwykle istotne, wszystkie tego typu ulepszenia muszą współgrać z wytycznymi konserwatora zabytków tak, żeby jak najlepiej zachować historyczną substancję. Jest to niekiedy nie lada wyzwaniem, aczkolwiek zakończone inwestycje w ramach PID 2016-2023, takie jak na przykład przebudowa dworców Wałbrzych Główny czy Białystok, jasno pokazują, że jest to możliwe. Podczas modernizacji dworców historycznych nieco rzadziej stosowane są rozwiązania oparte na odnawialnych źródłach energii, co niekiedy wynika po prostu z uwarunkowań konserwatorskich, a także ze sporządzanego dla każdej inwestycji analizy opłacalności implementacji tego rozwiązań instalacji. Pomimo tego z 39 dworców, które do tej pory zostały ukończone w ramach PID 2016-2023, to właśnie na pochodzącym z XIX wieku dworcu w Białymstoku funkcjonuje największa do tej pory instalacja fotowoltaiczna. Na dachu budynku umiejscowiono panele o łącznej mocy 23,2 kWp, które, szacuje się, rocznie wytworzą około 21 112 kWh zielonej energii rocznie. W zabytkowych dworcach niekiedy wykorzystywana jest również woda deszczowa. Tak jest na przykład w otwartym dla podróżnych w sierpniu tego roku dworcu w Skarżysku-Kamiennej, gdzie jest ona, po przefiltrowaniu, używana do spłukiwana toalet. Rozwiązania proekologiczne to jednak nie tylko te związane z wykorzystaniem OZE czy optymalizacją zużycia wody, energii elektrycznej czy cieplnej.
Ogrody na dachu, deszczowe i…domki dla ptaków
Przy okazji modernizacji niektórych dworców zostaną zastosowane rozwiązania niestandardowe. Dobrym przykładem jest Gdańsk Wrzeszcz, którego przebudowa rozpoczęła się latem tego roku. Na jego dachu zaprojektowano prawie 400 m kw. zieleni, stanowiącej powierzchnię bioaktywną, wykonaną z gotowych mat wegetacyjnych, składających się z mchów, rozchodników i ziół. Rośliny te są mało wymagające w uprawie oraz odporne na susze. Innym ciekawym przykładem organizacji zieleni przy dworcu to jest Dąbrowa Górnicza. Zgodnie projektem przebudowy dworca w sąsiedztwie obiektu zaplanowano aranżację tzw. suchych ogrodów deszczowych o powierzchni 256 m kw., złożonych z około 2500 roślin, takich jak kosaciec syberyjski, krwawnica pospolita, mięta wodna, tojeść rozesłana czy skrzyp zimowy. Ich głównym zadaniem będzie wstępne filtrowanie wody opadowej, a także stopniowe jej uwalnianie do gleby. Inną ciekawostką na dworcach jest wykonanie w ramach ich modernizacji budek lęgowych dla ptaków. Te spotkamy m.in. w Tczewie czy w Skarżysku-Kamiennej.
Wspieramy ekodojazd na dworce
Działania proekologiczne PKP S.A. nie ograniczają się do samych dworców kolejowych. W ramach pilotaży, pod marką PKP Mobility, prowadzone są projekty wspierające rozwój elektromobilności. Wśród nich jest rozpoczęta kilka lat temu budowa stacji ładowania samochodów elektrycznych ecoMOTO, a także usługa car-sharingu, która od lata ubiegłego roku jest dostępna w Trójmieście.
PKP S.A. zachęcają również do korzystania z rowerów przy dojeździe do dworców kolejowych poprzez systematyczną rozbudowę i zwiększanie dostępności stojaków i wiat rowerowych. Powstają one przy każdym dworcu kolejowym przebudowywanym w ramach Programu Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023. Obecnie przy dworach w całej Polsce znajduje się przeszło 3200 sztuk stojaków rowerowych.
Czytaj też:
Kolej na wodór